بد جا رفتن دنده:

احتمالا برای شما هم بسیار پیش آمده که در هنگام رانندگی با مشکل جا نرفتن دنده و یا سخت جا رفتن آن روبرو شده باشید. گاهی نیز دنده بعد از جا رفتن، دوباره به حالت خلاص برمی‌گردد. علت این مشکل موارد زیادی می‌تواند باشد که برخی از آنها با یک سرویس دوره‌ای حل شده و خیلی جدی نیست، اما برخی برای سرنشینان خودرو می‌تواند حادثه‌آفرین باشد. پس در این نوشته با ما همراه باشید تا با علل آن (جعبه دنده) آشنا شده و درصدد رفع آن برآیید.

گیربکس چیست؟

گیربکس یا جعبه دنده:

هر خودرویی برای حرکت نیاز به یک عامل تولید کننده‌ نیرو و یک عامل انتقال دهنده‌ آن دارد. تولید کننده نیرو در آن موتور یا پیشرانه است. انتقال دهنده هم سیستمی متشکل از بخش‌های مختلف است که عمل انتقال نیرو را در کنار هم و به صورت پیوسته انجام می‌دهند.در حقیقت نیروی تولید شده توسط پیشرانه، باید توسط یک سیستم انتقال دهنده، به چرخ‌ها منتقل شود. سه بخش اصلی این سیستم انتقال دهنده شامل کلاچ، جعبه دنده و دیفرانسیل هستند که در میان آنها جعبه دنده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. جعبه‌دنده را اصطلاحا گیربکس هم می‌گویند.

اهمیت این بخش از خودرو می‌تواند در حد موتور یا مولد نیرو محسوب شود. تعمیرات آن نیاز به تخصص بالایی دارد و توجه به حفظ سلامت آن نیز در اولویت‌های نگهداری اصولی از خودرو است.

وظایف گیربکس یا جعبه دنده:

گشتاور تولیدی توسط موتور باید متناسب با نیاز خودرو به چرخ ها منتقل شود. وظیفه‌ کنترل و تنظیم این قدرت با گیربکس یا جعبه دنده‌ خودرو است. درواقع گیربکس به راننده اجازه می دهد تا خودرو را با سرعت‌های مختلف در شرایط متفاوت کنترل کند. اهمیت این بخش از این جهت است که هر موتوری قادر به تولید میزان مشخصی از توان و گشتاور است.اما از طریق گیربکس بدون بالا بردن دور موتور و گشتاور، می‌توان به سرعت دلخواه رسید. گیربکس در کنار این وظیفه‌ مهم کارهای دیگری با درجه اهمیت متفاوت نیز انجام می‌دهد. مانند:

1.پیشگیری از سرعت‌های ناخواسته: 

به کمک گیربکس می‌توان خودرو را در سراشیبی‌ها و شرایط جاده‌ای که احتمال خروج سرعت از کنترل وجود دارد، اتومبیل را به صورت کامل در اختیار راننده قرار داد.

2. تنظیم جهت حرکت خودرو:

 به کمک گیربکس می‌توان جهت حرکت خودرو را به جلو و عقب کنترل کرد و به خودرو قدرت حرکت معکوس داد.

3.کار کردن موتور بدون حرکت خودرو:

 گاهی لازم است که موتور خودرو فعال باشد اما حرکتی صورت نگیرد. به کمک گیربکس می‌توان انتقال نیروی موتور به چرخ‌ها را متوقف و این امکان را فراهم کرد.

منظور بد جا رفتن دنده چیست؟!

بد جا رفتن دنده‌ها اتفاقی است اتفاقی است که معمولا همراه با صدای عجیب و غیرمعمولی از بخش گیربکس همراه است. علاوه بر این ممکن است مشکلات دیگری نیز در این زمینه وجود داشته باشد که از جمله آن‌ها می‌توان به خلاص شدن خودکار خودرو اشاره نمود.

در واقعا هنگامی که دنده به درستی جا نمی‌رود، نمی‌توان ماشین را در توان مورد نظر قرار داد و صدایی مثل شکستن از زیر ماشین به گوش می‌خورد.

در برخی شرایط ممکن است ما خودرو را در دنده خاصی قرار دهیم اما پس از اندکی حرکت، خود به خود دنده از جای خود در آمده و خودرو خلاص شود. این حالت نیز یکی دیگر از حالات جا نرفتن دنده ماشین است.

در این شرایط نیز مشکلاتی برای راننده پیش خواهد آمد که ممکن است رانندگی اونا را با خطرات زیادی همراه کند. بد جا رفتن دنده‌ها می‌تواند هم دلیل فنی داشته باشد و هم دلیل عملکردی؛ یعنی که ممکن است ایراد از سیستم فنی ماشین باشد و یا خود راننده نتواند عملکرد خوبی داشته و دنده را جا بزند.

هر کدام که باعث این اتفاق شود برای ماشین آسیب‌پذیر بوده و رانندگی را با اختلال همراه می‌کند. پس منظور از جا نرفتن یا بد جا رفتن دنده آن است که شما نتوانید ماشین را در دنده‌ای که مایل هستید حرکت دهید.

دلایل بد جا رفتن دنده:

1. کم شدن سطح واسکازین گیربکس در خودرو:

واسکازین گیربکس یکی از عوامل مهمی است که در عملکرد دنده ماشین تاثیر زیادی دارد. سطح واسکازین گیربکس را قبل از همه چیز چک کنید تا ببینید این مورد وضعیت خوبی دارد یا خیر.سطح واسکازین گیربکس خودرو به هر دلیلی ممکن است پایین آمده باشد.

به همین علت سیستم انتقال به دنده با مشکل روبرو شده و دنده جا نمی‌خورد. واسکازین گیربکس ممکن است از جایی نشتی داشته باشد که در این صورت باید خیلی سریع جلوی آن را بگیرید تا مشکلات بیشتری برایتان ایجاد نشود.

اگر کیفیت واسکازینی که برای گیربکس استفاده کرده‌اید در سطح پایینی باشد نه تنها عملکرد دنده‌ها بلکه عملکرد کلی ماشین نیز دچار اختلال شده و امکان دارد به قسمت‌های دیگر هم آسیب وارد شود.بر همین اساس پیشنهاد می‌کنیم از واسکازین‌های غیر اصل و بی‌کیفیت استفاده نکنید.

همچنین اگر خودرو شما قدیمی بوده و دارای کارکرد بسیار بالایی است، بهتر است واسکازین گیربکس را تعویض کنید؛ چرا که ممکن است این قسمت کثیف و غیرقابل استفاده شده باشد. برای بررسی وضعیت واسکازین گیربکس حتما از یک مکانیک ماهر کمک بگیرید تا به جعبه دنده شما آسیبی وارد نشود.

2. عملکرد نادرست دنده‌ها:

عامل دیگر جا نرفتن دنده‌ها، اختلال در عملکرد آنهاست. بدین صورت که ممکن است تنظیم چرخ‌دنده‌ها بر هم خورده باشد. اگر هنگام تغییر و جابه‌جایی دنده‌ها صدای عجیبی می‌شنوید مشکل از قرار گرفتن اشتباه دنده‌ها روی هم است. در کل بهتر است هنگام رانندگی و تعویض دنده‌ها به صدای جا رفتن آن به دقت گوش دهید، چنانچه صدای متفاوت و عجیبی شنیدید، از رفتن به تعمیرگاه غافل نشوید.

اگر بعد از جا رفتن دنده ماشین، دوباره به حالت خلاص برگشت احتمال دارد که غلاف کشویی و یا دنده شما دچار ساییدگی شده باشد. همچنین امکان دارد بلبرینگ‌ها و بوش‌های داخلی دچار خرابی شده باشند.

اگر اهرم دنده نیز خراب باشد ممکن است دنده بد جا بیافتد و با صدایی نیز همراه باشد.

مورد دیگر که باعث بد جارفتن دنده شما می‌شود عملکرد نادرست ماهک دنده است که وظیفه جابه‌جایی کشویی دنده را برعهده دارد.

اختلال در صفحه سلکتور نیز که وظیفه جابه‌جایی دنده‌ها را بر عهده دارد نیز می‌تواند این مشکل را ایجاد کند. برای همین حتما شکستگی و یا روغنی بودن آن باید چک شود.

در کنار تمام موارد گفته شده، عدم عملکرد صحیح فلایون که کار تعویض دنده را بر عهده دارد نیز می‌تواند باعث سخت جا رفتن دنده شما شود. پس حتما بررسی کنید که شکستگی و یا فرسودگی نشده باشد.

3. مشکلات مربوط به سیستم کلاچ:

رای کلاچ خودرو شما ممکن است مشکلات زیاد و متنوعی رخ دهد که در نهایت تاثیر آن را روی عملکرد سیستم جعبه دنده‌تان مشاهده کنید. مثلا ممکن است سیم کلاچ ماشین شما سفت یا خشک شده باشد.

این اتفاق می‌تواند باعث ایجاد اختلال در سیستم انتقال قدرت شده و این ساختار را با مشکل روبرو می‌کند. به همین علت دنده جا نرفته و در صورت جا رفتن صدای بسیار بدی می‌دهد. البته احتمال دارد که سیم کلاچ شما کیفیت لازم را نیز نداشته باشد که در این صورت باید آن را تعویض نمایید. موردی که صاحبان ماشین قدیمی آن را به خوبی می‌دانند، احتمال تمام شدن دیسک صفحه کلاچ است.

شما این مورد را نیز بایستی در نظر بگیرید؛ چرا که در این حالت صفحه کلاچ به سختی درگیر شده و دنده جا نمی‌رود. همچنین اگر مایع هیدرولیک که در سیلندر اصلی کلاچ خودروی شما جریان دارد با افزایش کارکرد ماشین دچار نشتی شده باشد، کلاچ و به تبع آن دنده را نیز با مشکل روبرو ساخته و شما نمی‌توانید دنده ماشین را عوض کنید.

اگر هنگام خاموش بودن ماشین، دنده راحت‌تر و روان‌تر از موقعی که ماشین روشن است جا می‌رود، پس یعنی مشکل از کلاچ شما است. در این هنگام باید با مراجعه به نمایندگی خودرو کلاچ خودرویتان را تعویض کنید.

از آن جایی که کلاچ اهمیت خیلی بالایی در حرکت ماشین دارد، بنابراین پیشنهاد می‌کنیم برای این کار حتما به یک مکانیک معتبر مراجعه نمایید.

4. نقص سنسور الکترونیکی:

در ماشبن‌هایی که به اصطلاح مدل بالاتری دارند، انتقال توسط سیستم‌های رایانه‌ای پیشرفته کنترل می‌شود. اگر این سیستم با مشکل روبرو شود، می‌تواند در عملکرد دنده نیز اختلال ایجاد کند. برای رفع این مورد باید به تعمیرگاه‌هایی که ابزار‌های تشخیصی پیشرفته دارند، مراجعه کنید.

5. مشکلات فنی مربوط به گیربکس و جعبه دنده:

یک مورد دیگر که باعث بد جا رفتن دنده خودرو شما می‌شود عملکرد نادرست جعبه دنده است. ماهک دنده وظیفه جابجایی کشویی دنده را برعهده داشته و هنگام تعویض دنده‌ها به عنوان یک رابطه عمل می‌کند.

همچنین وجود مشکل در صفحه سلکتور نیز موجب این رخداد می‌شود. صفحه سلکتور وظیفه جابجا کردن دنده‌ها را بر عهده داشته و می‌تواند این مشکل را ایجاد کند. برای همین حتما شکستگی و یا روغنی بودن آن باید چک شود.

صفحه سلکتور اگر دچار آسیب جدی شود شما نمی‌توانید هیچ دنده‌ای را عوض کنید. در کنار تمام موارد یاد شده، عدم عملکرد صحیح فلایون نیز عامل فنی آخری است که ساختار دنده‌ها را با مشکل روبرو می‌کند.

این قطعه که کار تعویض دنده را بر عهده دارد، در صورت خرابی باعث سخت جا رفتن دنده شما می‌شود. بنابراین حتما به دقت بررسی کنید که فلایون دچار شکستگی و یا فرسودگی نشده باشد. البته فراموش نکنید اگر اهرم دنده خراب شده باشد ممکن است دنده بد جا بیافتد و با صدایی نیز همراه باشد.

6. اشتباهات فردی راننده:

همان طور که در ابتدای این مقاله از ماگرتا اشاره کردیم، ممکن است برای شما هم پیش آمده باشد که حین رانندگی کلاچ را به طور کامل فشار نداده باشید و به همین علت دنده ماشین به درستی جا نرفته باشد.

در این هنگام به اصطلاح صدایی مثل صدای آبمیوه گیری از گیربکس و زیر ماشین به گوش می‌خورد که بسیار آزاردهنده است. در این مورد، جا نرفتن دنده به علت درگیر نشدن کامل کلاچ با آن است.

همچنین ممکن است حین حرکت بدون آن که خودتان متوجه شوید، ماشین خاموش شده و در این صورت نیز دنده ماشین شما به درست جا نخواهد رفت. بنابراین فراموش نکنید برای تعویض دنده‌ها باید پای خود را تا انت‌ها روی کلاچ فشار داده و سپس دنده را تعویض نمایید.

صداهای ناشی از مشکلات موجود در چرخ دنده

1. صدایی شبیه به زوزه کشیدن گیربکس:

وجود ساییدگی و یا هر گونه آسیب و ناهمواری روی در چرخ دنده‌ها می‌تواند موجب ایجاد صدای زوزه شکل و بسیار زننده‌ای در خودرو شود. اگر این صدا در حالت خلاص بودن گیربکس و دنده ماشین شما شنیده می‌شود، می‌توان نتیجه گرفت این صدا ناشی از همراستا نبودن موتور و گیربکس و یا وجود خلاصی اضافی دنده‌ها است.

همچنین باید در نظر داشت که در خودروهای دیفرانسیل جلو، به دلیل یکپارچه بودن گیربکس و دیفرانسیل، صدای زوزه دیفرانسیل نیز از گیربکس شنیده شده و اگر از این قسمت صدایی شنیدید، تعجب نکنید.

2. صدایی شبیه به سوت و جرینگ جرینگ کردن:

خشک شدن و یا خرابی هر یک از بلبرینگ‌ها در خودرو شما می‌تواند باعث ایجاد مشکل در گیربکس شود. به طوری که در این وضعیت گیربکس به طور پیوسته سوت کشیده و صدایی زننده از خود تولید می‌کند.

لق بودن محورها و یا هزارخاری دنده‌ها نیز باعث شنیده شدن صدای جرینگ جرینگ از زیر ماشین می‌شود. برای حل این مشکل حتما به یک مکانیک معتبر و باتجربه مراجعه نمایید.

3. صدایی شبیه به آب هویج گرفتن:

شاید رایج‌ترین صدایی که در هنگام تعویض مشکل دار دنده‌ها به گوش برسد، صدایی مثل خورد کردن است که اصطلاحا به آن آب هویج گرفتن می‌گویند؛ این صدا دقیقا مثل صدایی است که هنگام آب هویج گرفتن با دستگاه آبمیوه گیری شنیده می‌شود و نشان‌گر اختلال در عملکرد دنده هاست.

این صدای آزار دهنده هنگامی به گوش می‌رسد که سرعت دنده‌ها هنگام درگیری یکسان نبوده و می‌تواند عوامل مختلفی داشته باشد. تنظیم نبودن کلاچ و فشار ندادن آن تا انتها، تنظیم نبودن اهرم دسته دنده، خرابی ماهک، غلاف کشویی و برنجی‌های و یا تعویض بی‌موقع دنده و یا انتخاب دنده نامناسب با شرایط و سرعت لحظه رانندگی از جمله دلایلی است که می‌تواند باعث بروز این مشکل در ماشین شما شود.

ما به شما توصیه می‌کنیم که هنگام بررسی صداهایی که مربوط به جعبه دنده و گیربکس است، دقت کنید که صدای تولیدی چه نوع صدایی از انواع صداهای بالا بوده و در کدام دنده نیز بیشتر شنیده می‌شود. با این کار امکان یافتن بخش معیوب ساده‌تر خواهد شد و شما می‌توانید مشکل‌تان را سریع‌تر حل نمایید.

از این که تا پایان مطلب علت جا نرفتن دنده ماشین یا سخت جا رفتن آن همراه ما بودید سپاسگزاریم.